Nameting: Turkije als game changer bevestigd

Gepubliceerd: 27-03-2017

  • Turkije als game changer bevestigd
  • Vergelijkbaar aandeel ‘last minute’ stemmers als in 2012

In vergelijking met 2012 valt vooral het massieve verlies van de PvdA op. Niet meer dan 24% van de PvdA-kiezers van toen heeft nu weer op deze partij gestemd. De PvdA verliest in gelijke mate aan GroenLinks (16%), SP (15%) en D66 (14%). To add insult to injury: 6% van de PvdA-kiezers van toen stemde nu VVD en 5% PVV. De VVD, lange tijd op groot verlies, is er in geslaagd om 60% van haar kiezers opnieuw te binden. Lange tijd leken de liberalen fors aan de PVV te verliezen, maar uiteindelijk valt dat mee (5%). Het verlies van de VVD aan Forum voor Democratie (4%) is vergelijkbaar, het verlies aan het CDA (11%) en D66 (7%) groter. Dat blijkt uit de nameting van Kantar Public.

Het beslismoment voor de mensen die gingen stemmen was vergelijkbaar met 2012. Maar liefst 6% besloot dat in het stemhokje, nog eens 11% op de dag zelf (ter vergelijking: in 2012 betrof dat 7% en 13%). Voor slechts 32% stond de keuze al heel lang vast (2012: 34%). Vooral voor mensen die SGP of PVV stemden stond de keuze al heel lang vast (respectievelijk 84% en 54%), mensen die 50PLUS, GroenLinks of SP stemden maakten relatief laat hun beslissing (voor 16%, 17% en 25% stond de keuze al heel lang vast).
1 Beslismoment
 
Beslismoment 2012 2017 VVD PVV CDA D66 GL SP PvdA CU PvdD 50+
  % % % % % % % % % % % %
In het stemhokje 7 6 6 8 4 6 9 7 6 4 4 10
Op 15 maart 13 11 9 7 8 12 14 15 8 4 17 12
Op de dag voor verkiezingen 13 13 14 10 12 15 10 15 10 7 17 22
2 dagen voor verkiezingen 5 6 6 4 8 5 4 8 6 6 6 5
3-7 dagen voor verkiezingen 12 13 11 8 16 11 19 14 14 18 9 16
Ca. 2 weken voor verkiezingen 7 8 9 4 10 9 9 10 9 4 2 12
Ca. een maand voor verkiezingen 6 6 5 2 9 11 9 5 4 8 10 6
Ca. 2 maanden voor verkiezingen 3 4 3 3 4 4 8 2 2 6 2 1
Stond al heel lang vast 34 32 36 54 28 26 17 25 40 43 34 16
Weet niet meer - 1 - 1 1 1 - - - - - -
Basis: kiezers op een partij (n=1774)

Turkije: game changer op rechts, VVD, D66 trok nog enigszins strategische stem
Dat de Turkijecrisis een game changer ten faveure van rechts was, kan onderschreven worden. Bijna de helft (47%) van de PVV-stemmers stelt dat dit in enige mate een rol heeft gespeeld, terwijl dit voor 38% van de VVD-stemmers geldt. Voor PVV-stemmers speelde Turkije echter vaker een zeer grote rol (19%) dan voor VVD-stemmers.
 
Kiezers die ten opzichte van de slotpeiling van mening zijn veranderd, geven daar wisselende (vaak partijspecifieke) motieven voor aan. Voor ‘late’ SP- en CDA-stemmers voeren de debatten en het nieuws de boventoon, voor SP-stemmers daarnaast ook de lijsttrekker van de partij (Roemer). GroenLinks-kiezers (27%) stellen vaker dan gemiddeld dat familie/ vrienden/ kennissen hen hebben overtuigd.

VVD-kiezers en D66-kiezers halen vaker dan gemiddeld een strategische stem aan: om een bepaalde coalitie kansrijker te maken (VVD – 16%) of om een bepaalde partij NIET de grootste te maken (D66 – 12%).

Stemmotieven: eens met ideologie, eens met partijprogramma, eens op standpunt, groepsgevoel
Er is een duidelijke top vier aan stemmotieven: het eens zijn met de ideologie (39%), het eens zijn met een partijprogramma (36%), het eens zijn met een standpunt over een bepaald thema (31%) en de partij in kwestie komt op voor de groep waartoe men zichzelf rekent (30%).Op grote afstand volgt een aansprekende lijsttrekker als vijfde (18%). Het advies van een kieswijzer (12%), omdat het strategisch slim is (8%), omdat de partij het goed deed in de peilingen (2%) of juist dat de partij het niet goed deed in de peilingen (1%) speelden een veel geringere rol. Per partij zijn er grote verschillen (zie onder).
 
2 Motieven naar partij 2017
 
Vet = sign. hogere score dan totaal
Cursief = sign. lagere score dan totaal
VVD PVV CDA D66 GL SP PvdA CU Gem
  % % % % % % % % %
Redenen om op partij te stemmen                  
Eens met ideologie 33       50 31 53 65 39
Eens met partijprogramma 31 24 29   50 43   55 36
Eens met standpunt over bepaald thema 17 43     38   15   31
Partij komt op voor mijn groep   23   21     19 42     30
Omdat de lijsttrekker mij aanspreekt 22 9   26 31 12     18
Lijsttrekker doet van partij het goed doet in debat(ten) die ik heb gezien 23 6   25 24 10     17
Niet eens met andere politieke partijen   27 8         4 14
Partij doet het goed in regering / oppositie 37 1       2     13
Omdat de stemhulp mij dit adviseerde 8   18           12
Omdat dat strategisch slim is 17   12     4     8
Stem uit gewoonte op partij   2 15   2   17   6
Omdat partij goed presteerde in de doorberekeningen van het cpb 8 2   7         5
Directe omgeving stemt ook op partij                 5
Partij doet het goed in politieke peilingen 4               2
Partij doet het niet goed in peilingen             9   1
Anders                 7

Zo scoort ‘omdat de partij het goed doet in de regering’ (37%) het hoogst bij VVD-kiezers. Ook hoog bij VVD-kiezers: omdat de lijsttrekker het goed doet in debatten (23%) en omdat de lijsttrekker mij aanspreekt (22%).

PVV-kiezers slaan bovengemiddeld aan op ‘eens zijn met het standpunt over een bepaald thema’ (43%) en ‘niet eens met andere partijen’ (27%).

CDA-kiezers slaan vaker dan gemiddeld aan op ‘omdat een kieswijzer mij dit adviseerde’ (18%) of ‘gewoonte’ (15%).

D66-kiezers (26%) slaan, eveneens GroenLinks-kiezers (31%), aan op ‘een aansprekende lijsttrekker’.

GroenLinks-kiezers slaan daarnaast ook aan op ‘eens met de ideologie’ (50%), ‘eens met partijprogramma’ (50%, ‘eens met standpunt over bepaald thema’ (38%), en ‘omdat de lijsttrekker het goed deed in debatten’ (24%). Dat laatste geldt ook voor D66-kiezers (25%).

SP-kiezers slaan aan op ‘eens met partijprogramma’ (43%) en ‘komt op voor de groep waartoe op mezelf reken’ (42%).

Voor PvdA-kiezers sprong de ‘ideologie’ (53%) er uit. Hetzelfde geldt voor CU-kiezers (65%), en daarnaast ook SGP-kiezers (57%) en PvdD-kiezers (58%).

‘Opkomen voor de groep waartoe men zichzelf rekent’ speelt een grote rol voor 50PLUS-kiezers (64%), DENK-kiezers (60%) en SGP-kiezers (54%).

‘Eens zijn met het partijprogramma’ was daarnaast ook belangrijk voor FvD-kiezers (57%) en CU-kiezers (55%).

Bijna helft heeft verkiezingsprogramma gelezen, VVD vaakst gelezen
In totaal 45% heeft minimaal één partijprogramma gelezen. Vooral dat van de VVD (56% van de lezers) is gelezen, gevolgd door D66 (49%), GroenLinks (45%) en het CDA (42%).

Voorkeurscoalitie: motorblok met GL of CU
Een coalitie van ‘motorblok’ VVD, CDA en D66 met ofwel GroenLinks (19%) ofwel ChristenUnie (15) heeft de voorkeur. Op afstand volgt ‘over links’ (CDA, D66, GL, SP en PvdA – 9%) en VVD, PVV, 50PLUS, SP (7%).

VVD- en CDA-kiezers prefereren een coalitie met CU, D66- en GroenLinks-kiezers een coalitie VVD, CDA, D66 en GroenLinks. GroenLinks-kiezers zijn net iets enthousiaster over VVD,CDA, D66 en GL (38%) dan over CDA, D66, GL, SP en PvdA (27%).

ChristenUnie-kiezers zien VVD, CDA, D66 en CU wel zitten (40%), maar een eveneens grote groep ziet daarnaast de SGP graag aansluiten (31%).

Onderzoeksnummer: D0542
Het onderzoek is uitgevoerd middels de CAWI-methode (online). De steekproef is getrokken in TNS NIPObase. Aan het onderzoek werkten in totaal 1.991 Nederlanders van 18 jaar en ouder mee (bruto steekproef, slotpeiling: n=2.171, totale respons: 93%). Veldwerkperiode: 16 t/m 20 maart 2017.
De resultaten zijn herwogen op geslacht, leeftijd, opleiding, gezinsgrootte, politiek stemgedrag bij de verkiezingen voor de Tweede Kamer op 12 september 2012 en etniciteit (‘autochtonen’ versus ‘mensen met een niet-westerse migratieafkomst).
 
Bij publicatie of verspreiding graag de bron: Kantar Public/ TNS NIPO vermelden.

Voor meer informatie kunt u terecht bij:
 
Tim de Beer
t. 020 5225 399 / 06 – 39 23 11 75
e. tim.de.beer@kantarpublic.com
twitter @timdebeer79


Koen de Groot
t. 020 522 55 26
e. koen.de.groot@kantarpublic.com
twitter: @Koen_deGroot